Milli Mücadelenin Hayalet Nakliye Gemisi: “Rüsumat-4”

“Rüsumat-4” 1891 yılında bir İngiliz trol gemisi olarak inşa edildi. 1913 ile Ağustos 1914 arası Osmanlı gümrük dairesinde hizmet verdiğinden adı “4 nolu gümrük gemisi” anlamında “Rüsumat-4” oldu. Ağustos 1914’de donanmaya katılan Rüsumat-4, Nisan 1915’e kadar mayın tarama gemisi olarak görev yaptı.

Nisan 1915 ile Kasım 1918 arasında ise “koruma gemisi” olarak görev yapmış olup, Mondros Mütarekesi’nin 30 ekim 1918’de imzalanmasından sonra bulunduğu Karadeniz Eğreli limanına demirlettirildi. Karadeniz Ereğlisinde demirli iken, 10 Haziran 1919’da Milli Kuvvetler (Kuvayı Milliye) tarafından el konulup, 10 Temmuz 1920’de Karadeniz nakliye gücüne katılarak Trabzon merkezli Rusya-Trabzon-İnebolu arasında kıyıdan askeri malzeme nakliyesinde görev yaptı.

Deniz Yüzbaşı Mahmut Gökbora komutasında 9 defa Anadolu’ya cephane kaçıran gemi, Karadeniz’de Kuvayı milliye nakliye işlerini ablukaya alan Yunan donanmasına rağmen Yunan’a yakalanmadığından dolayı “hayalet gemi” olarak anılmıştır.

Sakarya (Polatlı-Haymana) savaşından [23 Ağustos-13 Eylül 1921] önce, Eskişehir-Kütahya savaşı başında 16 Temmuz 1921’de dokuzuncu seferi olan Trabzon-İnebolu seferinde,

– 2 adet 88 mm top ve

-354 sandık top

mermisinden oluşan yüküyle Ordu’da mola verdiğinde, Yunan savaş gemisinin Ordu yönünde geldiği bilgisi üzerine, gemi komutanı ve Ordulu vatanseverler kayıkları yanyana getirerek, üzerine kalaslar konularakrusumat2 geçici iskele kurup, Rüsumat 4’ün yükünü sahilde güvenli bir yere taşımışlar ve sonrada gemiyi bulunduğu sığ yerde içini su doldurularak yarı batırmışlardır. Ordu’ya gelen Yunan savaş gemisi ise, Rüsumat-4’ün yarı batmış halini görünce, “battığı” kanaatine varıp ayrılmıştır.

Rüsümat-4 Yunan savaş gemisinin ayrılmasından sonra Ordulu vatanseverler ve personelinin gayreti ile içindeki su boşaltılıp, fındık yağı ile makineleri yağlandıktan sonra, temin edilen fındık kabuğu ile (kömür yerine) kazanı yakılıp, yükleri yüklenip İnebolu’ya hareket etmiş; yükünü boşaltıldıktan sonra Zonguldak’a tamir için gitmiştir.

Rüsumat-4, 9 Ağustos 1921’de “Tuapse’den 7.5 ve 10.5 cm. çaplarında 10’dan fazla top ve 2.000 piyade tüfeği ve alabildiği kadar top ve tüfek cephanesi yükleyerek Trabzon’a taşımış, buradan da Batı Cephesi’ne ulaştırılmak üzere İnebolu’ya götürülmüştür. Yine Sakarya Meydan Muharebesi’nin hemen öncesinde acil ihtiyaç duyulan ve Trabzon’da bulunan 21 adet İngiliz, 3 adet Fransız ve 8 adet Rus topu, Rüsumat-4, Batum ve Hayrettin motorları ile birlikte Samsun’a, oradan da Batı Cephesi’ne ulaştırılmıştır. 15 Eylül 1921 günü tekrar Trabzon seferine çıkmış; düşman gemilerine, özellikle Yunan savaş gemilerine yakalanmamak için kıyıya yakın gittiğinden Giresun’un Görele ile Eynesil ilçeleri arasında Görele burnunda karaya oturmuştur.

Karaya oturduktan sonra, iki Yunan savaş gemisi tarafından fark edilmiş ve attığı toplardan 4’ü Rüsumat-4’e isabet etmiş ve geminin tamamen batacağını düşünen Yunan savaş gemisi oradan ayrılmıştır. Aldığı yaraya rağmen Trabzon askeri liman idaresinden yardım isteyen Rüsumat-4’ü kurtarmak için 28 Eylül 1921 günü gelen yardım gemisi kötü hava koşulları nedeniyle kurtarma işini yapamamıştır.

Ertesi gün 29 Eylül 1921’de tekrar kıyıyı tarayan Yunan savaş germisi gelmiş; Rüsumat-4’ün tamamen batmadığını görünce serbest top atışına başlamış; bunlardan 9’u Rüsumat-4’e isabet etmiş ve gemi kullanılamaz hale gelmiş ve batmıştır. “Ordu’da Rüsumat-4’ün adını bir futbol takımı yaşatır. Ayrıca, Ordu sahilinde Boztepe’ye çıkan teleferik vagonları altında kalan ‘Rüsumat-4 anıtı’ anısına dikilmiştir.”

Kar, izleri örtmesin.