İnsani gelişimdeki eşitsizlik ve dönüşüm

İnsani Gelişme Endeksi, ekonomik unsurların yanı sıra eğitim, sağlık ve eşitlik gibi sosyal-kültürel faktörleri de etkileyerek bir ülkenin refahını belirledi. Bu nedenle kalkınma çabalarında ekonomiden çok toplumsal refaha odaklanıldı. Türkiye, bu süreçte hızlı değişimler gösterdi ama iç eşitsizlikler kalkınma hedefini olumsuz etkiledi.

Ülkelerin gelişmişlik düzeyini belirlemek için ekonomik unsurlar ile sosyal-kültürel unsurlar değerlendirildi. Ekonomik unsurlar arasında kişi başına düşen gelir seviyesi, işsizlik oranı, eğitim ve teknoloji, sosyal kültürel unsurlarda ise eğitim seviyesi, sağlık hizmetleri ile eşitsizlik yer aldı. Giresun Üniversitesi’nden Doç. Dr. Özgür Kanbir’e ait “Türkiye’de İnsani Gelişme: İller ve Bölgeler Temelinde Bir Analiz” adlı çalışmada insani gelişim düzeyini ölçmek için İnsani Gelişim Endeksi kullanıldı.

İnsani gelişmeyi etkileyen eğitimdeki eşitlik, sağlık imkanları, bilgi ve teknolojiye erişim gibi konularda yaşanan eşitsizlikler, toplumları olumsuz etkiledi ve bu da insanlar arasındaki uyuma, devlet yönetimine, kurumlar ile güven duygusuna zarar verdi.

Son yıllardaki İnsani Gelişme Raporlarına göre Türkiye, insani gelişme performansıyla hızlı değişim gösteren ülkelerin başında yer aldı. Ancak ülke içerisindeki insani gelişmede cinsiyet temelli eşitsizliklerin olduğu görüldü. Bu eşitsizlikler, Türkiye’nin insani gelişme performansının tam ve dengeli bir şekilde gerçekleşmesini engelledi.

İnsani gelişmedeki ilerlemelere rağmen insanların eşitsizliğe karşı duyduğu rahatsızlık toplumda büyük tepkilere yol açtı. İnsanların siyasi özgürlük talepleri, sağlık alanındaki eşitsizlik, iş istihdamı ve cinsiyet eşitsizliği gibi durumlardan memnun olmamaları tepki göstermelerine neden oldu. Araştırmada Türkiye’nin batısının yüksek, doğusunun ise orta insani gelişmişlik düzeyinde olduğu tespit edildi.

İnsani gelişmede Türkiye Ortalaması Üzerinde Olan İller; Eskişehir, Yalova , Bolu, Ankara, Karabük, Isparta ve Kocaeli.

(Bilimin Kamusal İletişimi (bil-ki) TÜBİTAK 1001, proje no: 123K063)

MUHABİR: MERVE DİLMEÇ